LPG MONTAJI 2

AFR AYARI NEDİR & NİÇİN ÇOK ÖNEMLİ!

AFR yol ayarı yolda cihazlar ile araçtaki bilgi ve verileri okumaya dayalı yapılan LPG ayarıdır. Aracınızdaki benzin verileri ve hava-yakıt oranları dikkatli bir şekilde okunur ve buradan elde edilen veriler LPG sisteminin kendi beynine kaydedilir Dolayısıyla tesadüflere dayalı bir LPG ayarı yerine bilinçli ve bilerek yapılan bir LPG map haritası elde edilir.
Aracın benzindeki hava/yakıt degerleri Wideband AFR sensörü yardımı ile ve obd portundan bağlanılarak araçtaki dar bant sensörden aldığımız veriler okunarak LPG sistemimizin yakıt haritasına Entegre edilir. Araç seyir halindeyken bilgisayara bağlanılarak ve araç farklı koşullarda kullanılarak ( dip gaz, yarım gaz, rampada,aracın LPG sistemi haritasını, benzin haritasındaki hava yakıt ve diğer parametre değerleri aynı olacak şekilde eşitlenmesidir.

AFR ayarı yapilan araclarda;
Benzin performansıyla aynı LPG performansı belli edilir.
-LPG kullanımında ayar kaynaklı güç düşüklüğü, tekleme, silkeleme, stop etme gibi sorunlar yaşamazlar.
-LPG ayarı kaynaklı motor sorunları ve hararet sorunları yaşanmaz.
-Afr yol ayarı ile araç fazla yakıt yakmaz.
-Afr ayarınin servisde Durağan halde yapılan kalibrasyon LPG ayarlarından en önemli farkı bilimsel olması ve bilinçli görerek yapılmasıdır.
-İyi ve bilinçli yapılan afr ayarı ile LPG kaynaklı Motor Arıza Lambası yanmaz.
Lpg li araçlarda motorunuz ZENGİN-FAKİR karışımdan kaynaklanan pek çok olumsuz durum afere ayarı ile başından engellenmiş olur.
-Yanlış yapılan LPG ayarı sonucunda araçların ateşleme sistemlerinde özellikle bobin ve buji de oluşan erken deformasyon AFR yol ayarı ile önlenmiş olur. Yine EGR valfi ,katalitik konvertör ve subap gibi motor parçalarının erken bozulmasının önüne geçilmiş olur.
-Afr ayarı LPG montajı sonrasında bir kere yapılır ve uzun yıllar kullanılır. LPG sistemindeki regülatör basıncı sabit kaldığı müddetçe afr ayari bozulmaz.
-Afr ayarı Demek ki sadece yola çıkılarak yapılan LPG ayarı demek değildir araca bağladığımız cihazlar ile motor verileri toplanır değerlendirilir yorumlanır ve buna göre aracın LPG map haritası oluşturulur. Ayrıca takmış olduğunuz LPG sisteminin programını da detaylı olarak biliyor olmanız ve buna göre LPG haritası oluşturmanız gerekir .Dolayısıyla afr ayarı bilinçli ellerde binerek yapılmalıdır..
-Her Afr ayarı doğru yapılmış lpg ayarı anlamına gelmez.

Şimşek Otogaz olarak tüm LPG montajı yaptığımız araçlara montaj sonrasında istisnasız ve ücretsiz olarak afr yol ayarı yapıyoruz ve yol kontrollerini gerçekleştiriyoruz.

Sonuç itibariyle Şimşek Otogaz montajlarında;
1) Aracınız LPG ile kesinlikle fazla yakmaz
2) Aracınız benzinden farksız bir LPG performansı sergiler.
3) Aracınızda LPG kaynaklı arıza lambası yanmaz.
4) Aracınızda LPG kaynaklı subap ve katalitik konvertör problemleri oluşmaz.
5) Şimşek Otogaz müşterisi aracından emin bir şekilde güvenle tasarruflu sürüşün keyfini sürer.

AFR Ayarı nedir?

AFR ayarı komple ve eksiksiz bir LPG ayarıdır. Aracın benzindeki fabrikasyon hava/yakıt karışım oranlarının okunarak (Wideband AFR sensörü yardımı ile) seyir halinde, farklı koşullarda kullanılarak, aracın LPG sisteminin bu değerlerle birebir doğru şekilde ayarlanmasıdır.

İdeal Hava Yakıt Karışımı 14.7 dir. Hava oranı arttıkça Fafir Yakıt Karışımı, Hava oranı düştükçe Zengin Yakıt Karışımı ortaya çıkmaktadır. Her iki durumda araç için problem teşkil etmektedir. Özellikle fakir yakıt karışımı sonrasında; Egsoz gazı sıcaklığı artarak Egzos Gazı Sübaplarının ve Katalizörlerin erimesi gibi arızalara sebep olmaktadır. Bazı durumlarda bu sistem işlevini yitirir ve doğru seviyelerde iş görmeyerek yakıt sarfiyatını arttırır, arızalara ve aracınızda performansın düşmesine sebep olur.

Petrol-14.7:1 Diesel-14.6:1 Methanol-6.4:1 Ethanol -9.1 LPG-15.5:1

AFR Ayarının aracıma ne getirisi olacak?

AFR ayarı yapılmış araçlar;

  • Aracın benzindeki performansı, verimi ve motor sağlığı ile kullanılır.
  • LPG’de aracın arıza lambası yanması normal değildir. AFR ayarı yapılmış LPG’li araçlarda LPG kaynaklı arıza lambası yanmaz ( fakir karışım / zengin karışım ).
  • LPG’de rampalarda güç düşüklüğü, tekleme, silkeleme, stop etme gibi sorunlar yaşamaz.
  • Bir kere yapılır ve LPG kiti arızalanmadığı sürece ayarı bozulmaz ve bir daha ayara ihtiyaç duymaz, benzinden farksız uzun yıllar kullanılır. (filtre değişiminde ayar, 6 ayda bir ayar, yaz/kış ayarı gibi durumlar olmaz.)

Peki neden neden sensörle AFR yapmamız gerekiyor? Öncelikle terimlerin ne anlama geldiğini detaylıca açıklamaya çalışalım.

+++ Lambda, AFR nedir?

AFR ( Air-Fuel-Ratio) Türkçe: Hava-Yakıt Oranı’dır. Bu silindire yanma için bir birim yakıta karşılık kaç birim hava girdiğini gösterir. Örneğin 14.7 AFR demek, 1 birim yakıta 14.7 birim hava ile yanmanın gerçekleştiği anlamına gelir. Bu değer yükseldikçe yani karışımda hava oranı arttıkça biz karışım için “fakir”, hava oranı azaldıkça “zengin” tabirini kullanırız.

 
 
Lambda ( λ ) ise bu oranın okuma değeridir. Araçlarımızda bulunan oksijen sensörleri lambda hesabına göre çalışmaktadır. Bilimsel olarak benzin yakıtının en verimli ve çevreci şekilde yakıldığı değer 14.7 olarak belirlenmiştir. Bu değer stoich değer olarak seçilmiştir. Yani atık gazdaki oksijen miktarı ile lambda 1.00 değerini verdiğinde = 14.7 AFR karışımla benzin yanması gerçekleşmiş olmaktadır.
 
Araçlarımızda bulunan narrowband (dar bant) oksijen sensörleri de bu değere sabitlenmiştir. Yanma gerçekleştikten sonra atık gazı bu sensörler okur ve araç beynine “karışım zengin” “karışım fakir” şeklinde sinyal gönderir. Araç ta buna göre yakıtta düzeltme yapar.

İlk tabloda stoichometric AFR’nin dışındaki karışım oranlarının ne sonuçlara yol açtığınız görmekteyiz.

++ 14.7 – İdeal sürüş ekonomisi – emisyon – güç dengesi. Buna kıyasla;

  • Az miktarda zengin: yüksek motor gücü, tüketim ve yüksek emisyon,
  • Aşırı miktarda zengin: boğulan motor(güçte düşüklük), teklemeler, yüksek çevre kirliliği, siyah/kirlenmiş egsoz, yağ kirliliği.
  • Az miktarda fakir:  daha ekonomik sürüş, daha düşük emisyon, daha düşük güç
  • Aşırı miktarda fakir : aşırı düşük performans/güç, asılmalarda aracın gaz yememesi gibi teklemeler, subap/piston erimesi, buji vuruntusu.

Araçlarımız closed loop, yani çeyrek gaz gibi sabit hızlarda veya yüklenmeden kullanımlarda Stoichometric hava yakıt oranında çalışmak üzere ayarlanmıştır. Hızlanma gereksinimi, tam gaz durumunda ise ECU open-loop durumuna geçer. Hava yakıt karışımını az miktarda zenginleştirirler. Burada oksijen sensörleri vasıtası ile okuma ve düzeltme yoktur. Zaten araçlardaki oksijen sensörleri narrowband ( dar bant ) sensörler olduğundan bu kısımlarda tam değer okuma yapamazlar.

İkinci tabloda çeşitli yanma oranlarını ve ne gibi durumlar istendiği zaman (ekonomi, çevreci, güç) karışımın değiştirildiğini görüyoruz.

LPG yakıtı, benzinde 14.7 karışımda istenen ve alınan stoichometric özellikleri ( istenen emisyon, sıcaklık, güç miktarları ) 15.5 oranında vermektedir. Yani sensörler LPG yakıtı ile kullanımda lambda 1.00 değerini verdiğinde karşımımız 15.5 olacaktır. LPG için lambda 1.00 = 15.5 AFR’ye denk gelmektedir.

+++ EGT nedir?

EGT (Exhaust Gas Temperature) Eksoz gaz sıcaklığıdır. Yanma odasında yakıt yandıktan sonra karışıma göre egsoz duman sıcaklığı değişim gösterir. Bu değer bizim için neden önemlidir? Çünkü Egsoz gaz sıcaklığı fakir karışımda çok yükselmektedir, ve egsoz gazı ile muhattap olan parçaların ciddi anlamda yoğun ısıya maruz kalmasına sebep olacaktır. Bu da bu gazı tahliye eden egsoz subaplarının normalden daha erken erimesine yol açmaktadır. Zaten dikkat edilirse subapları eriyen araçların genelde hep egsoz subaplarının eridiği görülecektir.

LPG’li araçlarda bu erimenin-uzamanın daha hızlı olmasının sebebi tamamen ayarsız çalışmadan dolayı fakir karışımdır. Yüksek yüklenmelerde fakir gerçekleşen yanma egsoz subaplarının zamanından önce erimesine sebep olmaktadır.

+++ Katalitik Konvertör nedir?

Katalitik konvertör ya da katalitik dönüştürücü, motorların egzozlarındaki (dışarı verdikleri gaz) çevreye zararlı maddeleri daha az zararlı maddelere dönüştüren aygıttır. Bu konvertör bir petek şeklinde egsoz çıkışında bulunur. İçindeki çeşitli elementler (platin, palladyum ya da rodyum) ile Karbonmonoksiti daha az zararlı ve çevrede dönüştürülebilir olan Karbondioksit gazına, son derece zehirli Azot oksit gazlarını ise Azot ve Oksijen’e ayırarak doğaya zarar vermememizi sağlar.

Yeni nesil araçlarda bu konvertörün çıkışında da oksijen sensörü bulunmakta ve atık gazların durumunu ölçmektedir. Kat Konvertör işlemini yapamayacak hale geldiyse, aracınız arıza lambası yakacaktır.
Katalitik Konvertör uzun ömürlü bir parçadır. Bir motor sağlıklı çalıştığı sürece çok uzun zaman sorun çıkarmaz. Bir sorun varsa bunun 2 sebebi vardır.

– İlki, aracın sürekli kısa mesafe kullanılması , kötü yakıt, yağ yakmasından dolayı çiğ yakıt veya yağ birikintilerinin bu etkin maddeleri pasifize etmesi, konvertörün hal değiştirmesidir.

– İkincisi ise ayarsız yanmadan dolayı oluşan yüksek EGT sıcaklığının katalitik konvertördeki bu etkin maddeleri eritmesi, kat konvertörün içinin erimesi, çatlaması veya kırılmasıdır.

Ayarsız LPG’li araçlarda genelde 2. Durumu görürüz. Yine open-loopta değineceğimiz fakir karışımdan kaynaklanan yüksek EGT, subayları erken eritirken katalizörün içerisindeki bu elementleri de eritir.

+++ Closed Loop nedir?

Closed-loop sürüş, araçlarımızda kullanım sırasında tam gaz yüklenmediğimiz zaman oluşan durumdur. Aracımızın egsoz çıkışında bulunan oksijen sensörleri hava yakıt karışım oranını sürekli araç beynine (ECU) ya bildirir ve karışım sürekli LAMBDA = 1.00 oranında sabit tutulur. Bu oran benzinde 14.7 , LPG’de 15.5’e tekabül etmektedir.

Closed loop sırasında psükürtülen yakıt fazla veya az ise araç beyni bunu oksijen sensöründen görerek enjeksiyon süresini arttırıp/kısaltarak düzeltir. Buna göre de LTFT (Uzun dönem yakıt düzelme verisi) ve STFT (Kısa dönem yakıt düzeltme verisi) kaydeder. LPG montaj ayarı closed loopta bozuksa araç bu kısımı yakıt düzeltme yaparak üstesinden gelebilir. Ancak LPG’de ayarı aşırı bozuk durumda olan araçlarda bu düzeltme %25’lere kadar varır ve geçer. Bu noktadan sonra araç düzeltme yapmaya çalışmasına rağmen başarısız olduğu için arıza ikaz lambası yakarak sürücüsünü uyarır. Yani aslında LPG’li araçta arıza lambası yanması kolay bir iş değil, bu aşırı derecede kötü bir ayarın sözkonusu olduğunu gösteriyor.

+++ Open loop nedir?

Open-loop sürüş, araçlarımızda hızlanma veya tam güç gereksinimi olduğunuda motorumuzda oluşan durumdur. Motorumuz bu gibi anlarda oksijen sensörü ile yakıt düzeltme yapmaz ve karışımı zenginleştirir.

Wideband (genişbant / genişbant okuma yapabilen) Oksijen sensörü ile yaptığımız ölçümlere göre örneğin;

Atmosferik motorlu araçlar tam gazda ölçümlere göre 12.5 – 13.0AFR ile yanma gerçekleştirmektedir.

Turbo şarjlı araçlar ise daha aşağıya inebilirler, örneğin; A16LET motorlu 180 beygirlik Insignia, tam gazda hızlanırken 1.3 bar turbo basıncı ile overboost durumunda 11.5AFR ile yanma gerçekleştirmektedir.

İşte LPG montajında olayın koptuğu kısım buradadır. Bu kısım (tam gaz kısmı) ne yol ayarı ile ne de araç beyninin yakıt düzeltme verileri ile ölçülemediği için ayar haritası kısmında tam bir muamma olarak kalmaktadır. Yapılması gereken genişbant sensör vasıtası ile aracın tam gaz/open-loop konumunda benzinli kullanımda kaç AFR/Lambda değeri verdiğini görmek, sonrasında aracı lpg’ye alarak lpg’de tam gaz/open-loop konumunda aracı muadil AFR/ aynı Lambda değerine ayarlamaktır.

LPG ayarı bu şekilde yapıldığı zaman ise LPG’de de motor benzinde yaşanan sağlıklı yanmayı gerçekleştirecek, performans düşüklüğü, zamanından önce subap erimesi, katalitik konvertör erimesi gibi durumlar yaşanmayacaktır.

+++ Yanlış bilinenler / Sıkça Sorulan sorular

Soru : LPG’nin yanma ısısı yüksek olduğundan dolayı subaplar erimiyor mu?

Cevap: Sorun LPG’nin yanma ısısı değildir. LPG’nin yanma kalorifik değer olarak benzinden sadece %4.8 fazladır. Bu da subaplarda veya motorda herhangi bir deformasyona sebep olacak bir fazlalık değildir.

Soru : LPG kuru bir yakıt, Benzin ise subapları yağlama yapıyor, sorun bundan kaynaklanmıyor mu?

Cevap : Bu önermeyi iki yönden değerlendirelim. Şimşek Otogaz olarak demeliyiz ki Birincisi benzin çözücü bir maddedir. Yağlı bir parça, kirli bir parçanın üstündeki yağı kiri çözmek için benzin kullanırız. Böyle bir durum mevcut iken benzinin yağlama yaptığını düşünmek oldukça saçmadır.

İkinci yönü ise, benzinin temas ettiği subaplar emme subaplarıdır. Erime gerçekleşen subaplar ise yakıtın üstten temas etmediği egsoz subaplarıdır.

Soru : Şu lpg kiti bu araca daha uyumlu, şu daha uyumsuz gibi bir durum sözkonusu mu?

Cevap : Tüm sıralı LPG kitleri aynı ana elemanları içermektedir. ECU (Elektronik kontrol ünitesi) , Regülatör, Enjektörler. Yaptıkları iş aynıdır. Piyasada geniş bir fiyat bandında çeşitli kitler bulunmakta. Tabii ki de aralarında malzeme kalitesi açısından farklar mevcuttur. Ancak bir kiti araca uyumlu yapan montaj ve ayar kalitesidir. Şöyle ki, iyi ayarı yapılmış ortalama bir kit ile benzinden farksız sonuçlar alınabilecek iken, piyasada çok yüksek fiyatlarla satılan malzeme kalitesi tartışmasız bir kit doğru montaj yapılmaz ve sensörle hassas şekilde ayarlanmaz ise sonuç alınamayacaktır. Yani çoğu alette de geçerli olduğu gibi, maharet cihazda değil kullanıcısında/sürücüsünde. Kiti süren de ayarıdır.

Soru : LPG kitlerindeki yağlama sistemleri subap erimesini engelleyebilir mi?

Cevap : Bu önermeyi de çeşitli açılardan ele almak lazım. Birincisi yine bu yağın değdiği subaplar emme subapları olacaktır ve bu subaplarda bir erime bulunmamaktadır. İkinci kısım, araçlarda bilinmektedir ki yanma odasına kesinlikle yağ girmesi istenmemektedir, yağ yakma bir aracın en büyük düşmanıdır. Tespitlere göre bu yağlama sistemleri:

  • Bujilerde ıslanma / yağlanma bu sebeplerden; teklemeler ve tam gazda verimli yanamama.
  • Katalitik konvertörde ve eksoz ucunda kirlenme, egsoz ucunda is oluşması.
  • Sabah soğuk havalarda ilk çalıştırmada yanık yağ dumanı ve kokusu atma.

gibi isteyenmeyen şeylere sebep olmaktadır. Kısacası manifolda yakıtla beraber verilecek bu yağın hiçbir olumlu faydası olmayacağı gibi çeşitli aksamlara zarar verme riski de mevcuttur.

Soru : LPG yakıtı yapısı itibari ile motora zararlımıdır? Dikkat edilmesi gereken şeyler nelerdir?

Cevap : LPG yakıtı doğru ayar ile aynı yanma şartlarında Benzine kıyasla motora ve çevreye faydalı bir yakıttır.

  • LPG’li yanmada Bütan-Propandan gazlarından oluşan LPG tamamen motor içinde yanma gerçekleştirir. Böylece katalitik konvertörün ömrünü uzatır.
  • Tam yandığı için ve yapısından dolayı benzin gibi atık gazında kurum oluşturmaz. Bu sebepten dolayı motor yağı daha temiz kalır/daha geç kirlenir. Bujilerinizin üstünde daha geç kurum oluşacaktır. Bu da yağımızın motoru yağlama görevini daha rahat yapacağı ve daha temiz tutacağını gösterir. Aynı zamanda bujilerimiz daha geç kirleneceği için de ateşleme performansımız düşüş göstermez.
  • Daha çevrecidir. CO2 emisyonları daha azdır ve kurumlu/partiküllü yanma sözkonusu değildir. Egsozumuzdan bol bol su buharı atarız. LPG’li araçların egsozları tertemizdir.
  • Benzin 95-97 oktana sahip bir yakıttır. LPG ise içerisindeki Bütan-Propan oranına göre 102 ile 110 oktan arası değişmektedir. Bu da LPG’nin yanma kalitesinin ve zor koşullara dayanma direncinin daha yüksek olduğunu, yanma sırasında vuruntu, çekiçleme yapma olasılığının daha düşük olduğunu gösterir.

Tüm bu bilgilerin ışığında ölçülerek doğru ayarlanmış ve tüm ekipmanları ile düzgün çalışan bir LPG’li aracın motorunun daha uzun ömürlü olacağını söyleyebiliriz.

AFR aslında köken olarak İngilizce ’den dilimize giren bir kelimedir. AFR’nin başındaki “A” Air yani hava, “F” Fuel yani yakıt, “R” ise Ratio yani oran anlamına gelmektedir. Yani Air Fuel Ratio kelimelerinin baş harflerinin kısaltmalarından oluşmaktadır. Özetlersek “Hava Yakıt Oranı” demektir. Motorumuzdaki yakıt ile birlikteki hava karışım oranını ölçmek için kullanılan terimdir. Benzin ile çalışan bir aracın ideal hava yakıt karışım oranı ise 14,7’dir. Bu orandaki hava yakıt karışımına sahip bir aracın motor sağlığı iyi demektir anlamına geliyor. Diğer yakıt türlerinin AFR oranları aşağıda sunulan şemadaki gibidir.

Petrol-14.7:1 Diesel-14.6:1 Methanol-6.4:1 Ethanol -9.1 LPG-15.5:1

Yukarda verdimiz oranlar örnek orandır. Araca göre oranlar farklılık gösterebilir.

Herkesin bildiği mevcut internet siteleri sürekli AFR ayarına değinirken, kullanıcılara sürekli AFR ayarı algısı pompalar, aslında AFR’den önceki aşamaları kaçırıyorlar; bu önemli noktaları belki de bilmediklerinden gözden kaçırıyorlar. Bu önemli noktalar sırasıyla;

• Ustalık,
• Montaj,
• İlk ayar (Kendi içinde 3’e ayrılmaktadır)
• Yol ayarı,
• AFR ayarı şeklinde olması gerekmektedir.

Bunların her biri LPG’li araçlarda performans verimliliği, yakıt tüketimi, motor sağlığı açısından olmazsa olmazlardandır. Bu halkalar LPG’li bir araç için bütündür. Şöyle ki montaj kalitesi bozuk bir arabaya AFR cihazı bağlayarak, arka koltuğu geçerek ayar yaptığını zanneden ustacıklar aslında ayar sonrasında kazanacağı ücret ile cüzdanına ve maaşına ayar yapıyor. Müşteri de ölçülmeden, bilinçli bir şekilde yapılmayan sözde AFR ayarından sonra aracında performans farkının olmadığını anlayarak AFR’nin gereksiz olduğunu, fark oluşturmayan ve para tuzağı için yapılan bir ayar oyunu olduğunu sanıyor, sanacaktır da zaten.

Ustalık; Ustalık iyi bir usta araca hangi LPG kitini takacağını bilmeli.

AFR ayarı için yukarıda bahsedilen konu şartlardan ilkini teşkil etmektedir. Peki, ehil usta kime denir?

LPG dönüşüm servislerinde uzun yıllar çalışmış, bilinen yerli ve ithal tüm LPG kitlerine hâkim, bu alanda tecrübe kazanmış, kendi bünyesinde AR&GE yapmış, kalifiyeli insanlara denir. Bununla birlikte, farklı marka ve modeldeki araçların LPG kitlerine vermiş olduğu tepkimeleriyle birlikte bu tecrübesini yoğurmuş, harmanlamış kişilere usta denir.

Şöyle ki; Toyota Corolla araca sahip bir kişi geldi ve artan benzin fiyatlarından dolayı aracına LPG kiti taktırmak istediğini söyledi. İşletmede çalışan bu ehil usta, müşteriye ilk olarak şeffaf bilgi vermesi gerekir. En çok kâr elde ettiği LPG markası ve modelinden ziyade araca motor yapısı açısından en uyumlu kiti önermeli. İşte kilit nokta burada başlıyor zaten. Şimşek Otogaz olarak demeliyiz ki AFR ayarına gelmeden önceki evreler aslında dikkat çekici ve dikkat edilmesi gereken noktalardır bunlar. Ustanın; arabanın VVT-I, Dual-Matic motor yapısına, orijinal benzin enjektörünün açma kapama milisaniyesine, motor gücüne, manifold özelliğine göre montajın yapılmasına kadar pek çok farklı parametreleri göz önünde bulundurması gerekiyor. Konumuzu biraz daha anlaşılır hale getirmek gerekirse tecrübeli LPG ustası tecrübeli motor ustası kadar araçların motor yapısı hakkında bilgi sahibi olmalıdır. Örneğin; Map basıncı olmayan motor tipine sahip markalardan Peugeot ve BMW’nin, üç sistemli çalışan motorlardan Jaguar’ın, ateşleme sıralaması farklı olan motor tipinden Toyota’nın, yeni Honda ve Mercedes markalarından bir kısmının montaj hassasiyeti olduğunu fark etmelidir, bilmelidir. Aslında örneği verilen araç modelleri listesi uzar gider. Zaten ustalık da burada devreye giriyor, listenin uzayıp gidebileceğini bilmektir ustalık; arka koltuğa geçip, sağ kapının camına AFR cihazını bağlayıp, sosyal medya uygulamaları ile canlı yayın yapıp ayar yaptığını zannetmek değildir ustalık. Bu işin de bir usulü, adabı, yöntemi vardır. Sosyal medya olayına son aşamada değineceğim.

Montaj;

Montaj öncesi kontrol

a) Montaj yapmadan önce araçlar mutlaka arıza tespit cihazına bağlanmalı ve aracın herhangi bir arızası var ise araç sahibine haber verilmeli.
b) Araç TSI, GDI ve sıralı ve arızalı parça var ise parça değişmeden aracın montaja alınmaması gerekmektedir.

Alanında uzman olan ustamızın montaj esnasında; regülatörün yerine, enjektörlere giden hortumların uzunluğuna, aracın beygir gücünü destekleyecek nozullar ve bunların çapına, arabanın altından monte edilecek olan bakır borunun arabanın beygir gücüne göre seçilmesine(Piyasadaki çoğu firmada tüm araçlar için standart uygulama yapılmaktadır), LPG ECU’sünün arabanın elektrik sistemine dâhil edilmesine, kontak elektriği alınmaması gereken yerlere, Toyota devir kablosunun OBD soketinden alınmasına, kadar dikkat etmesi gerekir. En basit örnek verecek olursak 200 beygirlik bir araca biz 1,8’lik nozul uygularsak bu araç tırnakları kesilmiş kedi gibi asfaltta gidecektir. Tırnakları kesilen bu kedimizin fareyi yakalayamadığı gibi bu aracımızda LPG’de iken 125 beygirlik aracı yakalaması imkânsız olacaktır. Maalesef piyasada ve sosyal medyada ünlü çoğu firmanın LPG montaj ustası merdiven altı usta modeline sahip. LPG ile ehil ustanın elinden çıkmış güzel bir montaja sahip araç peki tam anlamıyla LPG ile kullanıma hazır mıdır? Tabi ki de hayır. İlk ayar giriyor.

İlk ayar

İlk ayar bölümü kendi içinde üç aşamada ele alınmalıdır.

Rölanti;

Regülatör basıncı 1.6 ve aşağısındaki motorlarda genelde 1 bar olmalıdır. Anılan basınç küçük motorlarda nadiren de olsa 0,90’a kadar düşürülebilir. Standart motor olarak düşünürsek; regülatör basıncının 1 bar değerinde olmasına dikkat edilmeli ve sonrasında otomatik kalibrasyona başlanmalı. Kalibrasyon sonucunda otomatik kalibrasyonun doğru mu yoksa yanlış mı tamamlandığını kontrol etmeliyiz ki otomatik kalibrasyon yapılırken araç benzin değerlerini aldığı esnada aracın fan motorunun devrede olmadığını düşünelim. Değerleri yazılım aldı ve gaza geçti ve gaz değerlerini ayarlarken fan motoru devreye girdi, bunun sonucu milisaniyeler istediğimiz gibi olmayacaktır. Kalibrasyon bitiminde sonucu kontrol edip gerekiyorsa milisaniyeleri eşitlemeliyiz. Milisaniyeleri eşitlerken OBD CİHAZI kullanarak benzin ve gazdaki hızlı yakıt kesme değerlerini de kontrol ediyoruz. Hızlı yakıt kesme parametremiz hedefte sıfır olmalı ki araç ne zengin ne de fakir olsun.

Lpg, otogaz afr ayarı nedir - rolanti basınç ayarı

Not: Yukarda belirtmiş olduğumuz Regülatör basıncı LPG kitlerine göre farklık gösterir.

Yük ayarı

Klima açık, sonda soğuk ön cama üfleyecek şekilde ayarlanacak. Farlar uzun açık, teyp ve dörtlü dışında tüm yükler açılmalı ki normal milisaniyeden en az 1 milisaniye daha yükselmeli ve aracın benzindeki milisaniyesiyle LPG’ye geçtiğindeki milisaniyesi tekrar kontrol edilmeli ve farklılık varsa eşitlenmeli. Yani rölantideki olduğu gibi milisaniyeler yükte de eşitlendiğinde ihtiyaten OBD CİHAZI ile kontrol sağlanmalı.

Dip gaz Map referans kontrolleri

Lpg, otogaz afr ayarı nedir - dip gaz referans kontrolleri

Aracı benzine alıyoruz. Üç kez dip gaz veriyoruz ve gaza geçirip tekrar üç kez dip gaz veriyoruz ve Map referans kontrolünü sağlıyoruz. Bu işlemi yapma sebebimiz başlığımızda paylaşılan resimden de anlaşılacağı üzere; 3000 ve 6000 devrinde araç kaç devire kadar çıkıyorsa ve her devirdeki benzin enjeksiyon değerler ile milisaniyelerini not alıyoruz. Top/üst veriler nerede ise gazdaki değerlere kopyalıyoruz, not alıyoruz ve arada fark varsa eşitliyoruz. Yani tüm devirler arasında rölantide yükte yaptığımız gibi milisaniyeleri eşitliyoruz. Artık yola çıkma zamanı geldi.

Yol ayarı Closed Loop

Kalkışta benzin ve gaz kontrollerimizde müdahale etmemiz gereken noktalar var mı onları gözden geçirilmeli.

Düz yolda her viteste ve devirde araç benzinde çalışırken OBD cihazıyla aracın hızlı ve yavaş yakıt kesme değerlerini kontrol edip müdahale edilmeli. Yeri gelmişken belirteyim ki bu uygulamaların hepsi otomatik vites için de geçerlidir.

Hafif yokuşta, her viteste ve devirde aracı motor yükü sabit kalacak şekilde kullanın.

Hız Sabitleyicini ya da yabancı dildeki adıyla Cruise Control’ünü devreye almayın. Ayağınız pedalda sabit kalmalıdır. Araç benzindeyken gördüğünüz benzin enjeksiyon zamanıyla, araç gazda çalışırken göreceğiniz benzin enjeksiyon zamanını karşılaştırın. Aracın benzinde çalışırken gördüğünüz benzin enjeksiyon değeriyle gaz da çalışırken göreceğiniz benzin enjeksiyon zamanını eşitleyecek şekilde kontrol edilmelidir.

Lpg, otogaz afr ayarı nedir - yol ayarı closed loop

Not: Yukarıda belirtmiş olduğumuz ayarların Lpg Kitlerinin Map referansına göre ayarları değişir.

AFR cihazını kullandığımız bölüm Open loop

Lpg, otogaz afr ayarı nedir - yol ayarı open loop

AFR cihazını kullandığımız bölüm Revs. Sütununda 5000-6000 devir ve zaman hataları ms sütununda, 14-18 ms arasında kullanılmaktadır. Bu yazımızda bahse konu ayarlar normal motorlu araçlar için geçerlidir.

Turbo vb. motor yapısına sahip araçların tüm ayarları değişkenlik göstermektedir.

Tüm bu bilgiler ışığında LPG montajı ve ayarının o kadar da basit olmadığı, tecrübe ve bilgi birikimi ile birlikte ustalık gerektiren bir alan olduğu anlaşılmıştır. Nasıl ki en kaliteli bir kumaş kötü bir terzinin elinde paçavra olup bitpazarında bile satılamazken, orta kalitede bir ürün ehil olan bir tezi ile buluştuğunda, bu terzinin zikredilen kalitedeki kumaşın mağaza zinciri bir firmanın ulusal ve uluslararası reyonlarında yer almasını sağlaması gibidir.



Aracın çalışma koşulları, sürücü tarafından torkun / gücün yüksek olması yerine (yani gaz pedalına basmak yerine), benzin enjeksiyon elektronik yönetimi genellikle stoikiometrik koşulları, alanı terk eder. Benzin daha zengin bir karışım haline gelir, yüksek oranlarda benzin ve LPG tüketimine sebebiyet verir. (% 30). Bu durumda, lambda oksijen sensörü çoğu zaman hava / yakıt karışımının zengin olduğunu gösterir, ancak NASIL zengin olduğuyla ilgili ECU'ye bu bilgileri ulaştıramaz.

Bu nedenle ECU, enjeksiyon zamanını sürekli olarak düzeltmek için bu sinyalleri dikkate alamaz ve artık KAPALI DÖNGÜDE çalışamaz. Ancak AÇIK döngüde işlevini görür. Open Loop döngüsüne geçmesinin amacı, Open Loop'ta çalışmak için benzin kurulumunun kalibre edildiği zenginleştirmeyi sınırlamaktır. Aslında,% 30'luk bir zenginleşme, benzinli çalışma için en uygun değer olmasına rağmen, bunun tam tersi, CNG ve LPG kullanımlarında ve her şeyden önce gaz için tamamen dayanılmaz olabilir. CNG ve LPG aslında zengin karışım durumunda iyi yanmıyor, sürüş sırasında motorun kötü çalışmasına ve kerkinmesine neden oluyor. Açık Döngü stratejisinde çalışma prensibi. Açık döngü bölümü, bağımsız bir şekilde, stokiyometrik bir doza sahip olmasını ve gereken yakıt miktarını yeniden hesaplar ve Ecu'nün kurabileceği maksimum zenginleşmeyi sağlar. Benzinli ECU, kalibre edilmiş olandan daha zengin bir zenginleştirme gerektiriyorsa, bu ECU'ye gaz modunda, sınırlı bir gaz miktarı (kalibre edilmiş olan) verilecektir. Bunun yerine, benzinli ECU, stratejinin izin verdiği maksimum miktardan daha düşük bir benzin miktarına ihtiyaç duyuyorsa, hiçbir sınır uygulanmayacak ve gaz miktarı enjekte edilecektir.

Açık döngü bölümünde zengin karışım kalibrasyon yoluyla aşağıdaki adımlardaki gibi yapılmalı; ekipmanı doğru takılmış bir araçta Wideband AFR sensörü yardımıyla Map haritasında düzenleme gerçekleştirilir. Yapılan düzenleme doğru ise aracın open loop ayarları benzin referans verileri aracılığıyla LPG değerlerine kopyalanır.